BERGAMA - 4

 BERGAMA VE TURİZM - 4

 

 Kırsal Yerleşmeler ve Geleneksel Kültür

Bergama, 5 beldesi ve 114 koyu ile yalnızca İzmir’in değil, Turkiye’nin de en cok kırsal yerleşme sayısına sahip ilcelerinden biridir.

Bu kırsal yerleşmeler arasında Kozak Yaylası koylerinin ayrı bir yeri vardır.

Bu koylerde en cok; cam fıstığı uretimi, hayvancılık, parke taşı işciliği ve işletmeciliği ve orman işciliği yapılmaktadır.

Bunların yanı sıra, tutunculuk, bağcılık, zeytincilik ve halıcılık gibi faaliyetler de vardır.

Gecen yuzyıllarda kurulmuş birer Yoruk (aşiret) yerleşmesi olan Kozak Yaylası koyleri, genellikle kurucu Turkmen ailesinin veya boyunun adını taşırlar.

 Toplam 17 koyun adları şunlardır:

 Yukarıbey (Kozak Yaylası merkez köyü), Karaveliler, Kıranlı, Çamavlu, Tekkeköy, Yukarıcuma, Terzihaliller, Hacıhamzalar, Aşağıcuma, Bağyüzü, Okçular, Demircidere, Kaplan, Aşağıbey, Ayvatlar, Hisarköy ve Göbeller.

Bu köylere bağlı yaylalara cıkılıp geleneksel yaylacılık yapılmaktadır.

Yukarıbey koyune bağlı kullanılan 8-9 yayla bulunmaktadır.

Camavlu'da ise 15-16 yayla yore halkı tarafından kullanılmaktadır.

Kıranlı, Terzihaliller, Gobeller, Yukarıcuma ve Kaplan koylerinin de  2-3 tane yaylası bulunmaktadır.

Kozak koylerinde geleneksel yaylacılık daha cok  yorenin doğu kesiminde toplanmıştır.

Kozak’ta 51 yaylada yaklaşık 500 aile yaylacılık geleneğini surdurmektedir.

 Yaylalarda Nisan-Eylul ayları arasında kalınmaktadır.

 Bu sırada, buyukbaş hayvan yetiştiriciliği hakim olmakla beraber, kucukbaş hayvancılık da yapılmakta ve bu tip hayvancılıkla uğraşanlar yaylada daha uzun sure (Kasım ayına kadar) kalmaktadırlar.

 

Her aile suyun olduğu yerlerde geçimlik duzeyde  tarımsal faaliyetlerde bulunmaktadır.

 Kozak Yaylası’ndaki koy konutlarının buyuk kısmı gunumuzun mimari ozelliklerini taşımaktadırlar.

 Betonarme, iki veya dort yana eğimli, kiremit catılı, iki katlı evler coğunluktadır.

 Geleneksel tek katlı ahşap malzemeli evlerin sayısı azalmakta ve coğu da bakımsız kalmışlardır.

Yaylacılık esnasında kullanılan konutlar ise derme-catma barınak ve cardaklardan oluşmaktadır.

 Cardakların uc yanı taşlarla cevrili, ustu ağaç dalları ile ortuludur ve onlerinde her turlu yaz sebzesi yetiştirilmektedir.

Kozak kulturunun en onemli ozelliklerinden biri halkın gelenek ve goreneklere bağlılıklarını surdurmesidir.

 Sozgelimi, kız isteme, duğun, kına yakma, gelin oynatma, ceyiz serme, doğum, askere gonderme, cenaze toreni, yeme-icme şekilleri, halk oyunları halen Kozak'ta tum canlılığı ve otantikliği ile yaşamaktadır.

 Kozak’ta fıstık camı ağaclarından kozalakları toplama, kurutma, ayıklama, kunar supurme, kunar suzme gibi işler, geleneksel olarak yapılmaktadır.

 Hatta geleneğe gore; fıstık ağacına cıkamayana ya da ağactan duşene kız verilmemektedir.

 Kozak kadınları çalışkanlıkları ve becerileri ile dikkat cekmektedir.

 Dokuma işini bilmeyenin yuva kuramayacağına inanılır.

 Yorenin yerel kulturunu yansıtan halı, kilim, heybe gibi dokumalar ve bu dokumalarda kullanılan kok boyalar, desenler, renkler oldukca ilgi cekicidir.

Kozak halıları, Selcuklu halılarının bir devamıdır.

Geometrik, çizgisel ve bitkisel motifli dokumalardaki hakim renk; kırmızı ve mavidir.

Ayrıca; beyaz, sarı ve yeşil yardımcı renkler olarak kullanılır.

Çamavlu, Kıranlı, Terzihaliller, Hacıhamzalar, Aşağıcuma, Yukarıcuma ve Yukarıbey halıcılıkta one cıkan koylerdir.

 Kozak dokumalarının, halı, kilim, heybe, seccade, corap, cuval, ekmek torbası gibi ceşitleri bulunmaktadır.

Halı ve kilimlerdeki dokuma şekilleri, boyama teknikleri, desenleri, biçimleri dokumaların antika değer kazanmasına neden olmuştur.

Ayrıca yazma-baş ortusu kenarlarına yapılan oyalar, el sanatlarındaki bir başka zenginliktir.

 Ayrıca, yoğurt, peynir, tereyağı, bulgur, erişte, tarhana, yufka, salca, pekmez ve yaz sebzelerinin kurutulması hala kış icin yapılan geleneksel hazırlıklardır.

 Gorulduğu gibi yerel kulturunu koruyan ve yaşatan Kozak koyleri turizm acısından cok onemli bir cekicilik kaynağıdır.

Ege Bolgesi’nin en geniş fıstık camı ormanı, Kozak Yaylası’ndadır.

Kozak’ın geleneksel yaşamında en onemli gecim kaynağı fıstık camıdır.

 Unlu Bergama peynirlerinin kaynağı da Kozak'tır.

 Ayrıca her aile suyun olduğu yerlerde gecimlik duzeyde tarımsal faaliyetlerde de bulunmaktadır.

Kozak'taki granit parke taşı uretimi de onemli bir gecim kaynağı olmaya başlamıştır.

 Gri ve pembe renkli granit yapı taşı, doşeme ve aksesuar taşı olarak kullanılmaktadır.

Terzihaliller, Aşağıcuma, Hacıhamzalar granit ocaklarının yoğunlaştığı koylerdir.

Yılda 150 bin ton civarında uretilen parke taşları ulke içinden başka Almanya, İsvicre ve Arap ulkelerine de satılmaktadır.

Kozak Yaylası, neredeyse 2000’li yıllara kadar turizm ve turist konusuna kapalı, orman köylerinden oluşmuş bir yapı sergilemekteydi.

Cam fıstığının koyluye belirli ve istikrarlı bir gelir sağlaması, onların da fıstık camı ormanlarını cok iyi korumaları arasındaki denge, cam fıstığında verim duşukluğunun yaşanmaya başlamasıyla son yıllarda bozulmuş, boylece yayla koylerinin turizme sıcak bakması gundeme gelmiştir.

 Diğer taraftan kırsal kalkınmada rolu olan ekoturizm, kırsal turizm,  agroturizm gibi turizm turlerinin cok konuşulmaya başlaması, koyluye cazip gelmeye başlamıştır.

Yoreye piknik ve doğa yuruyuşu yapmak icin gelenlerin alışveriş istekleri ve yeme-icme ihtiyacları karşılanma yoluna gidilmiş,  boylece kendiliğinden bir gelişimle turizm yavaş yavaş yaylaya sokulmuştur.

Nitekim Yukarıbey, Aşağıbey, Kaplan, Göbeller gibi koylerin adı artık duyulmuştur.

Sozgelimi, Gobeller koyunde “yemekli konuk ağırlama” şeklinde turistlerin oğle saatlerinde otobuslerle koye getirildikleri ve evlere paylaştırıldıklarına tanık olunmaktadır

 Bu sıradan bir tur programı gibi gorunse de yerli ve yabancı turistlerin tumuyle geleneksel bir koy sofrasında yerel yemekleri yemesi, sohbet etmesi farklı bir deneyim anlamına gelmektedir.

1990’lı yılların başından itibaren Kozak Yaylası’na yabancı turların kesintili olarak uğradığı, 2001 yılından itibaren tekrar ilginin doğduğu, ancak 20 yıl boyunda devamlılık kazanamadığı, ziyaretci sayısının artmadığı soylenebilir.

 2009 Eylul ayından itibaren yabancı bir acentenin  Turkiye turunda Demircidere ve Gobeller’e yer vermesiyle ziyaretler duzenli olmaya başlamıştır.

Nisan-Mayıs ve Eylul-Ekim aylarında yoğunlaşma vardır.

 Bu şekilde gunubirlik başlayan ziyaretlerin zamanla konaklamalı hale donuşmesinde hicbir engel yoktur.

Cunku Kozak Yaylası koyleri, kırsal kulturunu korumuş, doğal cekicilikleri son derece zengin, sağlık veren havası ve suyu ile kırsal turizm, ekoturizm, agroturizm icin bulunmaz bir ortamdır.

 Onemli olan kişisel girişimlerle değil, planlı ve orgutlu bicimde yaylaya turizmi sokmaktır.