BURHANİYE VE KÜLTÜR TURİZMİ

 

Dünya Turizm Örgütü’nün tanımına göre, kültür turizmi; kişilerin eğitim, sanat, festival ve şenliklere katılma, tarihi ve kültürel değerleri tanıma, anıt ve sitleri, dini yerleri ziyaret etme, doğa ve folkloru inceleme gibi kültürel motivasyon amacıyla yaptıkları hareketleri olarak tanımlanmaktadır.

  Uluslararası turizm pazarında dinlenme ve eğlenme talebinin yanı sıra farklı kültürleri, tarihi ve inanç sistemlerini tanıma isteği gittikçe ön plana çıkmaktadır.

Maddi ve manevi değerleri korumak-kullanmak-yaşatmak amacıyla sürdürülebilir bir anlayışı benimseyen kültür turizmi, yoğun ilgi görmekte ve bu turizm türüne katılım gittikçe artmaktadır.

Coğrafi konum itibariyle Burhaniye’nin üzerinde bulunduğu ova ve ovanın arkasındaki dağlık alanlar, yerleşim ve kültürel oluşumda önemli rol oynamıştır.

 İlk Tunç Çağı’na kadar izleri saptanan yerleşmeler tespit edilirken, ilk Tunç Çağı’ndan sonra sık bir yerleşme sürecine, Demir Çağ ve Antik Çağ’da ise yoğun bir yerleşmeye sahne olarak körfez içinde önem kazanmaya başlamıştır.

 Bu dönemde Ören mevkiinde kurulan Adramytteion kenti, körfezin en uzun yerleşilen ve en önemli ekonomik ve kültürel merkezi olmuştur .

Antik kente ait Ortaçağ şehir surları kalıntıları, zeytin ve zeytinyağı ile ilgili bulgular, çanak-çömlek türleri, ana tanrıçalarına ait pişmiş toprak figürinler, sikkeler, antik limana ait duvarlar, su kemeri, taş ve mermer mimari parçalar, mozaik panolar, duvar resimleri (fresko), kentin tarihini ve kültürel dokusunu ortaya koymaktadır.

Burhaniye’de 1999 yılından sonra kayaya oyulmuş sunak ve kült kompleksi dizisine sahip arkeolojik merkezlerinin tespit edilmesi, ilçenin kültür ve inanç turizmi açısından orijinal bir görünüm kazanmasını sağlamaktadır.

 Cilalı Taş Devri’nden beri var olan “Tanrılaştırılmış Doğa ve Bereket İnancı”nın en güzel örnekleri olan Kaya sunakları ve kült merkezleri, bölgede özellikle Madra Dağı’nın eteklerindeki Burhaniye köylerinde yoğun olarak mevcuttur.

 Benzerlerine Ege Bölgesi, Trakya, Balkanlar ve Orta Avrupa’da rastlanan bu kültistik anıtlar, Burhaniye’nin ilginç bir konumda olmasını sağlamaktadır.

Dutluca Köyü’nde Delik Taş, insan eliyle yapılmış ritualistik özelliğiyle “Ana Tanrıça Kültü” açısından Delik Taş ve Kaya kültü ile bağlantılı olan Merdivenli Kaya önem arz etmektedir.

 Börezli Köyü’nde Fugla Tepe’nin zirvesindeki kayalık alan ve Bahadınlı Köyü’nün doğusunda yer alan Dede Kaya, benzeri oluşumlar da dikkate değerdir.

Dedekaya kült kompleksi ile ilişkisi olan İnkaya Mağarası, doğal bir kaya kitlesi olup insan eliyle düzenlemeler yapılarak oluşturulmuştur.

Kaya ve tepe kültleriyle bütünleşen mağara komplekslerine sahip bu bölge, Ege adaları, sahil kesimlerinde ve Balkanlarda rastlanmaktadır.

 Pelitköy Beldesi’ndeki Harman Kayası bir başka kült mağarası olarak, mağara ve tepe sunakları özelliklerini taşıyan arkeolojik bir kimliktedir.

 Bölgenin en ilginç arkeolojik oluşumlarından biri olan Kuyumcu ve Kırtık Köyleri arkasındaki Çamoba Yaylası’ndaki Kaplan Sivrisi, bir akropol görünümünde olup, kültistik bir oluşumu göstermektedir.

 Burhaniye’nin önemli kült merkezlerinden birisi olan Hisarköy’deki zirvenin üzerinde yer alan kaya sunağı ve etrafındaki kayaç yapılaşma  ilginç bir kültsel bütünleşme göstermektedir.

Karadere Köyü’nün Boran Yaylası’ndaki Asarkaya, Kırtık Köyü’nün güneybatısındaki Ballıktaş ve Taylıeli Köyü’ndeki Duvanlı Kaya (Dualı Kaya) gibi üç kaya kompleksi de önemli kült mekanlardır.

 Ören Mahallesi’nin kuzey doğusunda yer alan Yılanlı Tepe, bir kült yeri olup, üzerinde kaya düzenlemeleri ile önemli bir arkeolojik alandır.

 Burhaniye ve köylerinde insan eliyle kayalara biçim verilen bu  kaya-oyma anıtları” ve arkeolojik eserleri, ilçenin tarih, kültür ve inanç turizmi açısından orijinal potansiyelidir.

Bölge ve özellikle ilçe için büyük bir değere sahip olan kaya sunakları ve kült merkezleri, alternatif turizm çeşidi olarak ön plana çıkarılmalı ve ilçenin turizm pazarlamasında kullanılarak destinasyon imajı haline getirilmelidir.

Eski çağlara ait sunaklardan başka aynı ilgiyi bekleyen diğer kutsal alanlar ise, yöreye Türklerin gelmesiyle oluşan Pelitköy’deki Çamlık Tepe ve Dede Tepe’dir.

Burhaniye merkezinde tarihi eser niteliğine sahip ve dönemlerinin mimari özelliğini koruyan birçok camiye sahip olup, bu camiler turistik değer özelliği taşımaktadır.

İlçe merkezi dışında olan camilerden ilginç olanı Şahinler Köyü Camisidir.

 18. yy’ın ikinci yarısında inşa edilmiş olan cami, mimari özelliklerinin yanı sıra son derece zengin iç mekan süslemeleri ile dikkat çekicidir ve Türk barok üslubunda işlenmiş manzara resimleri ile dönemin ender örneklerinden biridir.

  Bu caminin plan ve mimari özellikleri açısından benzer bir örneği de Ağacık köyündeki Ağacık Cami’dir.

Burhaniye’de tarihi niteliğe sahip pek çok türbe, kendine özgü değerleriyle ilçenin kültürel varlıklarıdır.

İlçenin bir başka değeri ise mezarlıklardır.

İlçede eski çağlardan kalan mezarlıklar Çoruk, Kızıklı, Bahadınlı, Karadere ve Taylıeli köylerinde mevcut iken Osmanlı Dönemine ait mezar taşlarının en güzel örnekleri Çoruk, Taylıeli, Börezli, Pelitköy, Kızıklı mezarlıklarında olup bir açık hava müzesi niteliğindedir ve bu mezarlıklar, köylerin turistik değerlerini arttırmaktadır.

İlçenin eski yapıları arasında Gazhane sokağında bulunan Yunan Haçı biçimindeki kilise, 15. yy’a ait Pazarbaşılar Hamamı, Çoruk köyündeki Okuf Köprüsü, Zeytinyağı fabrikaları, Sabunhanesi ve mahallelerin ara sokaklarında geleneksel konutlar mevcuttur.

Kültürel mirasın korunması amacıyla bakım ve onarımları yapılan ve aslına uygun olarak restore edilen eski yapılar konut, kültür merkezi, müze ve sanat galerisi olarak kullanılmaktadır.

 Koruyarak kullanma ilkesi ile sürdürülebilir turizmin sürekliliğini gerçekleştiren Burhaniye, bu hassasiyetini Mayıs 2006 tarihinde “Tarihi Kentler Birliğine” üye olarak da göstermektedir.

Burhaniye’nin tarih açısından çok büyük önem verdiği bir değer ise, bölgede Kuva-yi Milliye’nin örgütlenmesini gerçekleştirmesi ve Ulusal Kurtuluş Savaşına destek vermesidir.

Bu onurlu geçmişin anısına yapılan anıtlar, heykeller ve büstler tarihi canlı tutan simgeler ve ilçenin önemli turistik varlıklarıdır.

Bunlarla birlikte tarihi ve kültürel özelliğe sahip heykeller ve sanatçılar için yapılan parklar, ilçenin dikkat çekici görsel anıtlarıdır.

İlçenin görülmeye değer en önemli eserlerinden biri olan Burhaniye  Kuva-yi Milliye Müzesi, Balıkesir’in ilk özel müzesi olup antik kente ait arkeolojik buluntuları ve halk kültürüne ait eserleriyle tarihi ve kültürü  canlı tutmaktadır.

 Diğer dikkate değer alanlar ise arkeolojik eserleri sergileyen Ören Açık Hava Müzesi ve Türkiye’nin ilk sesli ve hareketli etnografya galerisi olan Bizimköy Müzesi, turistlerin ilgi odağı olacak niteliktedir.

 Burhaniye’nin kültür turizmine olanak sağlayan “22. Burhaniye Ören Turizm Kültür ve Sanat Festivali”, “7. Uluslararası Burhaniye Zeytin ve Zeytinyağı Festivali”, “Pelitköy Geleneksel Zeytin ve Deve Güreşleri Festivali”, “Taylıeli köyü 2. Kültür, Sanat ve Tiyatro Şenliği”, ilçe ve bölgenin sosyal ve kültürel yaşamına renk katmaktadır.

Ege’nin geleneksel hale gelen deve güreşleri ise festivallerde yaşatılmakta ve ilçenin ününü artırmaktadır.

Ancak bu festival ve şenlikler, bölgesel olmaktan çıkarılıp ulusal ve uluslararası anlamda tanıtılarak yoğun katılımlı etkinliklere dönüştürülmelidir ve bu faaliyetlerle Burhaniye’nin uluslararası turistik imajı güçlendirilmelidir.

Burhaniye eski ve yeni uygarlıklara ait ürünleri, tarihi evleri, arkeolojik kalıntıları, anıtsal mezar taşları ve ağaçları, halk kültürüne ait folklorik öğeleri, geleneksel eğlenceleri olan deve güreşleri ve düğünleri, festival ve şenlikleri ile ülkemizde dikkat çeken bir ilçedir.

 Ören, Dutluca, Taylıeli, Şahinler köyü gibi turizme açılan yerlerde ve bunların dışında turizme açılmayan mekânlardaki tüm bu değerler, ilçe turizmine kazandırılmalıdır.

Bunun için yurtiçi ve yurtdışında tanıtım amaçlı kitap, el kitapçığı, CD, Web sayfası ve broşürler hazırlanmalı ve eğitimli rehberler eşliğinde arkeoloji, kültür, tarih ve inanç turları düzenlenmelidir.

Yazılı, görsel yayınlar ve rehberler sayesinde verilen detaylı bilgileri desteklemek üzere panolar, levhalar konulmalıdır.

Eko-Turizm Doğaya yönelik olması, doğal ve kültürel kaynakları koruması açısından sürdürülebilir özelliği taşıyan eko-turizm, doğayı tanıma, anlama, gözetme, doğadan zevk alma, doğal ve kültürel değerleri görme ile birlikte bu kaynakları artırarak ve koruyarak sosyal, ekonomik koşulları en iyi düzeye getirmeyi sağlamaktır.

 Turizm açısından önem arz eden dağ, doğa, mağara, botanik, yayla, çiftlik, akarsu, tırmanış, trekking, kamp-karavan, bisiklet, foto safari ve yaban hayatı gözleme gibi ekoturizm türleri son yıllarda hızla gelişmekte ve yaygınlaşmaktadır.

Burhaniye’de Madra Dağları, dağlara yakın kayalıklar, tepeler, düzlükler, yeşil vadiler, yaylak alanları ile bu turizm çeşitlerinin uygulanabilirliğini sağlayan mekanlara sahiptir.

Madra Dağları insanı büyüleyen manzaraları, sağlığa uygun iklim özellikleri, doğa araştırmaları ve dağ-doğa sporları ile turizme konu olmaktadır.

 Zeytin coğrafyası, doğal potansiyeli ve çeşitli kültürlere ev sahipliği yapmış olan Burhaniye, kendine ve bölgeye özgü değerlerini koruyup geliştirerek ekoturizmin yürütülmesine ve yerel halkın turizm faaliyetlerinden yararlanmasına olanaklar sunmaktadır.

 Madra Dağları’nın eteklerinde yer alan ortalama 800-900 m. rakımlı yaylalarda yayla turizmi yapmak Burhaniye’nin dikkate değer bir başka potansiyelidir.

 Madra Dağı’nın kuzeybatıya bakan yamaçlarında en sık bulunan toplam 15 yaylada yazın bunaltıcı sıcağında serinlemek ve ormanlarla kaplı şirin dağ köylerindeki yaylaların doğal ortamında yetişen sebze ve meyveyi kaynağında tatmak mümkündür.

 Burhaniye’nin köylerinde yaylacılık faaliyetleri, Ayaklıören, Böyren, Tilkicik, Burunören yaylaları ve Karadere Güzlesi (Karadere Köyü), Yaylacık Yaylası (Yaylacık Köyü), Sübeylidere Yaylası (Sübeylidere Köyü), Kurucaoluk ve Kozalan yaylaları (Kurucaoluk Köyü), Avunduk Yaylası (Avunduk Köyü), Sinekli Yaylası, Kırtık Güzlesi ve Güzle (Kırtık Köyü), Gölcük Yaylası (Kuyumcu Köyü) ve Çamtepe Yaylası (Çamtepe Köyü)’nde yapılmaktadır.

 İlçe yaylarında özellikle Kuyumcu Köyü Gölcük Yaylası’nda çadırlı kamp alanı, atlı doğa yürüyüşü yapılabilir olmasına rağmen turistik faaliyetler yapılmamaktadır.

 Bu yaylalar, yörük kültürü, şifalı sular, anıtsal ağaçlar, çeşmeler,  eşsiz doğal manzarası ile eko-turizm çekiciliklerini barındırmaktadır.

Eko-turizm kapsamında değerlendirilen botanik turizmi için Edremit Körfezi’nde Kazdağları, Madra Dağları ve Ayvalık Adaları en  önemli floristik cazibe merkezleridir.

Akdeniz iklim şartlarının hakim olduğu Körfezin bitki örtüsü,  zengin bir çeşitlilik sunar.

 Burhaniye’deki Madra Dağları’nın kuzey ve kuzeydoğuya bakan yamaçlarında zengin karaçam ve kestane ormanları, kuzey yamacında küçük bir porsuk birliği yer almaktadır.

 Fıstık çamı ormanlarına da sahip olan Burhaniye’nin Kuyumcu ve Hacıbozlar köyleri, fıstık çamını ekonomik olarak işlemektedir.

Ve Türkiye’de özel bir önem taşıyan Sarı Çiçekli Ormangülü,  Dutluca köyü yakınlarındaki vadide varlığını sürdürmektedir.

Ayrıca, Burhaniye’nin jeomorfolojik özelliğinin doğurduğu özel lokalklima şartlarının bir sonucu olarak, Karadere havzasının yukarı kesiminde boylu ve kokar ardıç topluluğu bulunmaktadır.

Pelitköy beldesinde ise, Bağlar burnu mevkiinde Türkiye’nin ülke dışına çıkarılması yasak olan ve nesli tükenen kum zambağı yetişmektedir.

Çeşitli özellikler taşıyan bu bitki ve bitki toplulukları, eko-turizm için önemli bir kaynak oluşturmaktadır.

Macera seven turistlerin çoğunun tercih ettiği faaliyetlerden birisi olan av turizmi, Burhaniye’nin coğrafi yapısı ve niteliğine uygun bir turizm türüdür.

Kınalı keklik, bıldırcın, tavşan, yaban ördeği, çulluk gibi av hayvanları kara avcılığına ve başta sardalya olmak üzere her türlü balık avı ise deniz avcılığına imkan sunmaktadır.

Doğal manzara özeliklerini görmek ve doğa ile iç içe olmak amacıyla ilçede yapılacak olan bir başka turizm faaliyeti ise, dağ ve doğa sporlarıdır.

Burhaniye’de bu spor aktiviteleri içinde önceliği alan trekking, Bahadınlı-Karadere:7 km, Burhaniye-Dutluca:8 km, Bahadınlı- Yaylacık-Avunduk-Kırtık:15 km, Şarköy-Hisarköy-Şahinler-Taylıeli:16 km olarak belirlenen parkurlarda yapılırken, day hiking, hiking, yön bulma, dağ bisikleti, kaya tırmanışı, yaban hayatı gözlemleme gibi sportif aktivitelerin yapılması için ilçe büyük bir potansiyel barındırmaktadır.

 İlçenin yüksek kesimlerindeki doğal ortamlarda geziler yapmak ve özellikle Kırtık Köyü’nün Ballıktaş kayalık alanından ve Sinekli Yaylası’ndaki Kaplan Sivrisi olan kayaç tepeden, Börezli Köyü’nde Fugla Tepe’nin zirvesinden çıkarak denize kadar geniş bir alanı seyretmek bir tutkuya dönüşmektedir.

Bu tutkunun yaşandığı Dutluca Köyü ve Taylıeli Köyü’nden, Pelitköy Beldesi’ndeki Çamlık Tepe ve Dede Tepe’den Edremit Körfezini panoramik olarak izlemek yoğun bir ilgi görmekte ve aynı zamanda fotoğraf çekmek ilçenin turizm tanıtımına katkı sağlamaktadır.

 Gezi ve mesire yerleri olarak, doğal ve tarihi sit alanı olan Ören, güzel bir balıkçı sahili görünümündeki İskele mahallesi, turistik tesislerin bulunduğu bir sayfiye yeri olan Öğretmenler mahallesi ve Murat Çeşme dinlenmek için uygun yerlerdir.

Bunlarla birlikte, doğal köy ortamı ile Taylıeli Köyü, zeytin ve çam ağaçlarıyla kaplı Seklik Tepe Çamlığı, yeşillerle kaplı ve bol su kaynağı olan Ayaklı Kır Bahçesi gezme ve dinlenme mekanı olarak değerlendirilmektedir.